۲۲ می، روز جهانی تنوع زیستی، فرصتی است برای بازاندیشی درباره نقش حیاتی گیاهان، جانوران و ریزموجودات در حفظ تعادل زیست‌محیطی. این روز یادآور پیوند عمیق انسان با طبیعت و ضرورت حفاظت از تنوع گونه‌ها برای نسل‌های آینده است.
تنوع زیستی به معنای گوناگونی گونه‌های گیاهی، جانوری و میکروبی است که در زیست‌بوم‌های مختلف کره زمین زندگی می‌کنند. این تنوع نه‌تنها نشانه‌ای از شکوه و عظمت طبیعت است، بلکه ستون فقرات حیات روی زمین به‌شمار می‌رود. روز جهانی تنوع زیستی که هر ساله در ۲۲ می برگزار می‌شود، با هدف افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت حفظ تنوع زیستی و چالش‌های پیش روی آن گرامی داشته می‌شود.
موضوع سال ۲۰۲۵ روز جهانی تنوع زیستی «همبستگی برای تنوع زیستی» است؛ شعاری که بر نیاز فوری به همکاری جهانی برای نجات طبیعت تأکید دارد. در دهه‌های اخیر، فعالیت‌های انسانی چون جنگل‌زدایی، آلودگی، تغییرات اقلیمی، شهرنشینی بی‌رویه و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، منجر به انقراض بی‌سابقه گونه‌های زنده شده‌اند. بنا بر گزارش سازمان ملل، بیش از یک میلیون گونه گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض قرار دارند. این زنگ خطری است برای ما، زیرا از بین رفتن تنوع زیستی مستقیماً به تضعیف امنیت غذایی، آب سالم، بهداشت، و حتی اقتصاد منجر می‌شود.
چرا تنوع زیستی مهم است؟
تنوع زیستی خدمات زیست‌محیطی بی‌شماری به بشر ارائه می‌دهد. از گرده‌افشانی گیاهان توسط زنبورها گرفته تا تصفیه آب توسط تالاب‌ها و از تنظیم دمای هوا توسط جنگل‌ها تا چرخه مواد مغذی توسط میکروارگانیسم‌ها، همگی وابسته به وجود گونه‌های مختلف‌اند. بدون این خدمات، ادامه زندگی به شکل امروزی ممکن نخواهد بود.
علاوه بر این، بسیاری از داروهای حیاتی از ترکیبات موجود در گیاهان و جانوران به‌دست آمده‌اند. از آسپرین گرفته تا داروهای ضدسرطان، همه نشانگر وابستگی علم پزشکی به منابع طبیعی هستند. کاهش تنوع زیستی می‌تواند به معنی از دست رفتن درمان‌های بالقوه برای بیماری‌های آینده باشد.
نقش بشر در حفظ یا تخریب تنوع زیستی
انسان به‌عنوان تنها گونه‌ای که توانایی تغییر گسترده در محیط زیست را دارد، مسئولیتی سنگین بر دوش دارد. درحالی‌که برخی فعالیت‌های بشر موجب آسیب به زیست‌بوم‌ها شده‌اند، توان انسان در حفاظت، بازسازی و احیای طبیعت نیز قابل‌توجه است. نمونه‌هایی از اقدامات موفق در حفاظت از تنوع زیستی شامل ایجاد مناطق حفاظت‌شده، احیای گونه‌های در حال انقراض، اجرای پروژه‌های جنگل‌کاری و کشاورزی پایدار است، اما حفاظت از تنوع زیستی تنها وظیفه دولت‌ها و سازمان‌های محیط زیستی نیست. هر فرد می‌تواند با تغییر سبک زندگی، نقش مثبتی در این مسیر ایفا کند. کاهش مصرف پلاستیک، حمایت از محصولات بومی و ارگانیک، آموزش کودکان درباره ارزش طبیعت و مشارکت در برنامه‌های داوطلبانه محیط‌زیستی، گام‌هایی مؤثر در جهت حفظ زیست‌کره هستند.
تنوع زیستی و آینده ما
با توجه به افزایش جمعیت جهان و فشار مضاعف بر منابع طبیعی، آینده تنوع زیستی در گرو تصمیمات امروز ماست. توسعه پایدار تنها زمانی محقق می‌شود که به حفظ محیط‌زیست به اندازه اقتصاد و جامعه اهمیت داده شود. سیاست‌گذاری‌های هوشمند، تحقیق و توسعه علمی و به‌ویژه افزایش آگاهی عمومی می‌تواند ضامن بقای گونه‌ها و تاب‌آوری اکوسیستم‌ها باشد.
روز جهانی تنوع زیستی، تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه فرصتی است برای تفکر، اقدام و تغییر. زمین خانه مشترک همه گونه‌های زنده است و ما تنها مهمان آن نیستیم، بلکه بخشی از آنیم. با پاسداشت تنوع زیستی، نه‌تنها به طبیعت، بلکه به خودمان خدمت می‌کنیم.
گزارش از: مریم ترک‌زاد
