درستکاری و شرافت انسانی مهمترین نکتهای است که میتوان از رواقیان آموخت که الگوی آنها سقراط است. ازنظر سقراط برای انسانِ درست هیچ بدی بهجز بدی اخلاقی وجود ندارد و ازنظر رواقیان، انسان در زیست واقعی با دو چیز مواجه است که شامل امور تحت سلطه و امور بیگانه است.
این جملهها به محتوای یکی دیگر از سلسله نشستهای فصل سخن اشاره دارد که سهشنبه (۱۰ مردادماه 1402) در کتابفروشی اردیبهشت جهاددانشگاهی واحد اصفهان برگزار شد و کتاب «شجاعت زیر آتش» نوشته «جیمز باند استاکدیل» موردبررسی و گفتوگو قرار گرفت.
سعید بینای مطلق، استاد تمام گروه فلسفه دانشگاه اصفهان که مقدمه کتاب «شجاعت زیر آتش» به قلم اوست، با اشاره به اینکه بهانه این گردهمایی برگردان فارسی این کتاب و نویسندهای است که در کتاب، تجربه خود را بیان کرده است، افزود: در کتاب «شجاعت زیر آتش» صحبت از تجربهای است که در پرتو فلسفه رواقیان حاصل شده است. معمولاً فلسفه یونان باستان را به ۲ دوره تقسیم میکنند که شامل دوره هلنی و هلنیستی است. دوره هلنی شامل فیلسوفانی همچون افلاطون و ارسطو است و دوره هلنیستی یا یونانیمآبی شامل مکاتبی همچون شکاکان و رواقیان است.
او افزود: بنیانگذار مکتب رواقی، زنون رواقی (سیتیومی) است. مبانی اندیشه رواقیان چند اصل است که شامل گزینش سنجیده برای زندگی و بهدلخواه زندگی کردن است. برای رسیدن به این ۲ اصل بهتر است ببینیم رواقیگری از کجا آغاز میشود و رواقیان چه تجربهای را در زندگی مبنای اندیشه قرار میدادند. به نظر رواقیان، انسان بهظاهر خوشبخت نیست و وضعیت غمانگیزی دارد چون هیچ اختیاری ندارد و آمدن و رفتن، دارا و ندار بودن، تندرستی و بیماری در اختیار او نیست. بلکه تابع سرنوشت است. اولین تجربه و سرآغاز اندیشه آنها، وضعیت انسان است که ما روزمره با آن درگیر هستیم.
بینای مطلق با بیان اینکه فلسفه رواقی نسبت تنگاتنگی با آزادی اراده دارد، خاطرنشان کرد: رواقیان به عقل باور داشتند و معتقدند که همهچیز بر مبنای یک سلسله علل است. آنچه در اختیار ما نیست تابع سرنوشت است، ولی آنچه در اختیار ما است، میل به نیکوکاری است. منظور آنها از نیکوکاری خیرخواهیِ صرف و کمک کردن نیست، بلکه آن چیزی است که ما میتوانیم به آن بگوییم پندار نیک که تنها چیزی است که در اختیار ما است. علاوه بر این، نکتۀ با اهمیت دیگر برای رواقیان که به میل به نیکوکاری بازمیگردد، یکدلی است. یکدلی یعنی یکچیز را خواستن و خواستی که بر اصول اخلاقی مبتنی است. از طرف دیگر یکدلی را به یک قلعۀ درون همانند میکنند و معتقدند که در این قلعه درون، ما مستقل و آزاد و یکدل هستیم. اولین نکته برای پاسخ به این پرسش که چگونه میتوان همیشه یکدل بود، الگوی رواقیان در زیست اخلاقی و جمعی آنها است.
شما میتوانید شرح مفصل آنچه در فصل سخن «کفشهای زرین روی معبد جنگ» گذشت را در سایت خبری ایسنا (اینجا کلیک کنید) بخوانید.
