یادداشت از دکتر مهدی ژیانپور- دکتری جامعهشناسی شهری: شهر خوب را میتوان با یک مهمانی خوب مقایسه کرد: مردم طولانیتر از آنچه واقعا لازم است در آنجا میمانند، چراکه از حضور در آنجا لذت میبرند. این را یان گل[1] معمار و طراح شهری دانمارکی گفته است. او معتقد است باوجود فرهنگها و اقلیمهای متفاوت مردم در همه جای دنیا یکسانند و اگر فضای عمومی برای دور هم جمع شدن و فراغت داشته باشند حتما در آن حضور خواهند داشت. در این نوشتار با یاری گرفتن از این دو ادعا، تلاش خواهم کرد مفهوم قرارگاه اجتماعی[2] و اهمیت این پهنهها در شهر را توضیح دهم.
میدان تایمز[3]، در نیویورک شاید بهترین و گویاترین مثال برای توضیح قرارگاههای اجتماعی باشد. یک تقاطع تجاری بزرگ و یک مرکز سرگرمی مشهور که به عنوان «چهارراه جهان» شناخته میشود. قرارگاههای اجتماعی در بسیاری از موارد خاصیتی نمادین دارند و ویژگیهای شهر را نمایندگی میکنند. میدان تایمز نیز به نمادی از فرهنگ آمریکایی و شهروند نیویورکی تبدیل شده است. نزدیکتر به جغرافیا و فرهنگ ما، میدان تقسیم و خیابان استقلال به نحو منحصر به فردی نماینده وجوه تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی نظامی استانبول هستند. تصاویر جذاب از این دو مکان به عنوان فضاهایی پر جنب و جوش و نقطه ملاقات و پیوند مردم محلی و گردشگران به «دیگ ذوب[4]» فرهنگهای متنوع موسوم است که مردم را از همه اقشار به خود جذب میکند.
میدان نقشجهان اصفهان مثال مناسب دیگری برای یک قرارگاه اجتماعی است. میدان نقشجهان نیز به مانند دو نمونه قبلی به عنوان یک فضای همگانی علاوه بر اهمیت تاریخی و تاثیرات فرهنگی و اقتصادی، تعاملات اجتماعی را تقویت میکند. میدان نقش جهان تجربه فراغتی منحصر به فردی را از طریق اماکن تاریخی، فضای سبز و بازار سنتی خود ارائه میدهد و به عنوان یک محل تجمع اجتماعی برای گردهمایی شهروندان، استراحت و ارتباط عمل میکند. این نمونهها به عنوان مثالهای ملموس برای مفهوم قرارگاه اجتماعی موید این ادعا هستند که فضاهای شهری نه تنها به صورت فیزیکی شکل میگیرند، بلکه در آنها روابط اجتماعی و قدرتهای اجتماعی نیز در حال شکلگیری هستند و تأثیر مستقیم بر زندگی افراد دارند.
این فضاها، با نقشی که در شکلگیری فعالیتهای اجتماعی و اختیاری دارند، به دریافت حس هویت جمعی کمک کرده و زمینهساز شکلگیری سرمایه اجتماعی و مهمتر از همه منجر به سرزندگی و نشاط شهری میشوند. برای محافظت از این فضاها و کمک به هماهنگی آنها به نیازهای عصر جدید هم میتوان به موضوعاتی نظیر افزایش دسترسی، ترویج گردشگری پایدار، ادغام فناوری مدرن، توسعه رویدادهای فرهنگی و هنری، گسترش فرصت های تجاری دانشبنیان و اجرای تدابیر ایمنی و امنیتی توجه کرد.
[1] Jan Gehl
[2] Social Zone
[3] Times Square
[4] Melting Pot
