اعراض نفسانی (وضعیت روحی و روانی) بر تمام ابعاد زندگی افراد تأثیر می‌گذارد. تأثیرگذاری آن‌ها بر بدن سریع‌تر از پنج مورد قبلی (آب و هوا، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، ورزش، خواب و بیداری و احتباس و استفراغ) است؛ مثلاً با ایجاد ترس ناگهانی، ممکن است رنگ انسان بپرد. هیچ غذا یا دارو یا آب و هوایی به این سرعت بر بدن تأثیر نمی‌گذارد.
تأثیر اعراض نفسانی
حالات روانی مختلف هر یک مزاج خاص خود را دارند. خشم و شادی مزاجی گرم و خشک دارند، مزاج ترس سرد و تر و مزاج غم سرد و خشک است. بروز هر کدام از این حالات عاطفی در حالت تعادل خود در طول زندگی هر فردی قابل انتظار است؛ اما وقتی از حالت تعادل خارج شود و بیش از حد بروز پیدا کند، تأثیرات مخرب و زیان‌باری بر جسم خواهد گذاشت.
طبق نظریه حکمای طب سنتی، شادی در حد تعادل باعث فربهی، تقویت حرارت غریزی و گلگون‌شدن گونه‌ها می‌شود و زمینه چیره‌شدن بدن بر بیماری را فراهم می‌آورد؛ ولی شادی به افراط که به هیجان شدید تبدیل شود، برای بدن به‌خصوص برای افراد با مزاج گرم و خشک بیشتر است. ترس و غم نیز برای همه افراد زیان‌آور است، به‌خصوص برای افراد با مزاج سرد، ضرر آن بیشتر هویدا می‌شود.
تدابیر مدیریت اعراض نفسانی
ـ دل‌ها با یاد خداوند آرام می‌گیرد. رابطه معنوی خود را با خداوند به‌وسیله عبادت و مناجات تقویت و در مشکلات و سختی‌ها به او توکل کنید. برای تقویت رابطه با خداوند، راه‌های متعددی وجود دارد که هرکس با توجه به شناختی که از خود دارد و با استفاده از راهنمایی‌های دانشمندان ربانی، به آن دست خواهد یافت.
ـ عواطف و هیجانات خود را سرکوب نکنید و آن‌ها را با نزدیکان و دوستان شفیق در میان بگذارید.
ـ به‌موقع بخندید و به‌موقع گریه کنید. از گریه‌کردن شرم نداشته باشید و آن را سرکوب نکنید؛ زیرا گریه باعث تخلیه‌شدن بخارات و مواد نامناسب از بدن می‌شود.
ـ تماشای تلویزیون مخصوصاً فیلم‌های خشن و پرهیجان را محدود کنید و قسمتی از وقت خود را به مطالعه و گوش‌دادن به صوت زیبای قرآن و موسیقی‌های آرام‌بخش اختصاص دهید.
ـ زمان کاری خود را طوری تنظیم کنید که وقت کافی برای استراحت، تفریح، همنشینی با اعضای خانواده و بازی با فرزندان خود داشته باشید.
ـ از استفاده بیش از حد از تلفن همراه و وقت‌گذرانی در دنیای مجازی بپرهیزید.
ـ در طول هفته، ساعاتی را به گشت‌وگذار در طبیعت بگذرانید. در هوای پاکیزه و در حالت نیمه دراز کشیده، نفس کاملاً عمیق بکشید و ریه خود را از هوای تمیز پر کنید. به مدت پنج ثانیه، نفس خود را حبس کنید، سپس آرام آرام در حدود 10 ثانیه، هوا را بیرون دهید. این کار را 10 بار تکرار کنید.
ـ در حد توان خود به دیگران کمک کنید. احساس رضایتی که از این کار نصیب شما می‌شود، بسیاری از تنش‌های روحی شما را کاهش خواهد داد.
ـ توانایی‌های خود را بشناسید و خودتان را با کسی مقایسه نکنید.
ـ بر افکار منفی تمرکز نکنید و به جای آن، به دنبال راهکارهایی باشید که با امکانات هر چند محدودی که در دسترس دارید، کارهای مورد علاقه خود را انجام دهید؛ مثلاً اگر ذوق هنری و نقاشی دارید، با کمی آب چغندر پخته و کمی زعفران روی لباس سفید ساده‌ی خود، نقش‌های زیبا طراحی کنید.
ـ عشق و امید را در زندگی مشترک خود زنده نگه دارید؛ مثلاً بدون مناسبت خاص به همسرتان گل هدیه دهید، ناگهانی و بی‌دلیل برای همسرتان پیام‌های عاشقانه بفرستید و از گفتن جمله «دوستت دارم» به او دریغ نکنید.
ـ فهرستی از مواهبی که خداوند در اختیارتان قرار داده است، تهیه کنید و هر روز پروردگار را بابت داشتن آن‌ها شکر کنید.
ـ از حسادت، خیانت، دروغ‌گویی و سایر صفات ناپسند انسانی دوری کنید؛ چراکه این صفات ناخودآگاه روح شما را تیره می‌کند و شما را به سوی غم و افسردگی سوق می‌دهد.
منبع: گاهنامه سرو سلامت، دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
برای مطالعه شماره‌های پیشین درباره اصول ضروری حفظ سلامتی در طب ایرانی (سته ضروریه) یا مؤلفه‌های سبک زندگی سالم از دیدگاه طب ایرانی، به پیوندهای زیر مراجعه کنید:
ـ پاک‌سازی بدن در طب ایرانی
ـ خواب و استراحت در طب ایرانی
ـ شرایط و میزان ورزش از دیدگاه طب ایرانی
ـ تدابیر خوردن و آشامیدن در طب ایرانی
ـ شش اصل ضروری حفظ سلامتی در طب ایرانی
