یادداشت از دکتر خاطره امیری- دکتری شهرسازی: کمبود آب، یکی از مهمترین مسائلی است که جوامع امروزی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. آب عنصر حیاتی زندگی بشر است که کمبود آن حیات انسان را به خطر می‌اندازد. از این رو توسعه پایدار شهری متمرکز بر موضوع آب و عوامل زیست‌محیطی شهرحساس به آب است. این مفهوم پاسخی به چالش‌های فزاینده ناشی از شهرنشینی، تغییرات آب‌وهوایی و رشد جمعیت که بر منابع آب فشار وارد می‌کند، است.
عنوان «شهر حساس به آب»[1] که نخستین بار در دهه 1990میلادی در استرالیای غربی توسط گروهی از متخصصان برنامه‌ریزی محیط و مهندسان و معماران منظر شهری مطرح شد؛ مشخص‌کننده رویکردی نوین در برنامه‌ریزی و طراحی توسعه‌های شهری است که به‌دنبال یکپارچگی سیستم‌های آب شهری و طبیعی است. به بیان دیگر، شهرسازی حساس به آب متمرکز بر به‌حداقل‌رساندن اثرات توسعه شهری بر کیفیت منابع آبی، مصرف آب و تولید پساب و حرکت به سمت سیستم‌های شهری پایدار و بوم سازگار و زیست‌پذیر است.
شهرهای حساس به آب، متمرکز بر زیرساخت‌های کارآمد آب (طراحی زیرساخت‌ها برای به‌حداقل‌رساندن مصرف آب)، زیرساخت سبز (طراحی پارک‌ها، بام‌های سبز و دیوارهای سبز برای جذب روان‌آب و کاهش جزایر گرمایی شهری و بهبود کیفیت هوا)، برداشت آب باران (برای مقاصد غیرشرب مانند آبیاری)، طراحی شهری باتوجه به آب (طراحی همراه با زهکشی طبیعی)، اقدامات حفاظت آب (مانند دستگاه‌های کم‌جریان، سیستم‌های استفاده مجدد از آب خاکستری و سیستم‌های آبیاری)، پایش و مدیریت آب (نظارت بر کیفیت و کمیت آب در زمان واقعی)، آموزش و آگاهی درباره آب (آموزش شیوه‌های حفظ آب و اهمیت مدیریت آب) است.
از مهمترین مزایای این شهرها می‌توان به پایداری شهری در حفظ منابع آب در سفره‌های زیرزمینی و منابع آب سطحی اشاره کرد. همچنین وجود زیرساخت سبز به کاهش وقوع سیل کمک می‌کند. از طرفی ارتقا کیفیت زیست‌محیطی در این شهرها موجب ارتقا کیفیت هوا و افزایش کیفیت آن می‌شود که همگی در توسعه پایدار شهر نقش مؤثری دارند.
طراحی شهرهای حساس به آب می‌تواند در رویکرد حکمرانی شهری به پایداری، موثر باشد. انجام پروژه‌های مختلف در شهرها و کشورهای مختلف جهان همچون مدیریت جامع آب در کشور سنگاپور (ایجاد شبکه‌ای از کانال‌ها و مخازن برای مدیریت روان آب‌های سطحی و آب باران برای مصارف غیرشرب) و شهر بارسلون (پروژه “Superblocks” ایجاد پیاده‌راه‌های مناسب همراه با فضای سبز برای مدیریت روان‌آب‌ها) و شهر ملبورن (پروژه زهکشی آب برای کاهش روان‌آب طوفان و بهبود کیفیت آب) خود دلیلی بر گام برداشتن حکمروایی مختلف در راه توسعه پایدار شهری است. اگرچه فراگیر شدن این نوع طراحی در شهرهای مختلف جهان با چالش‌هایی همچون موانع حاکمیتی، محدودیت‌های مالی و اقتصادی، پذیرش و آگاهی اجتماعی، شکاف ظرفیت و دانش، تاثیر تغییر اقلیم، مواجه است، اما این رویکرد را می‌توان در طراحی و برنامه‌ریزی شهری روزنه امیدی برمبنای پایداری شهری برای ادامه زندگی در سیاره زمین دانست. روزنه‌ای که دوستی با آب و نگهداشت از هدر رفت آن را موردتوجه قرار می‌دهد و ادامه زندگی را در این کره خاکی ممکن می‌کند.
منابع:
https://urbanwater.melbourne.vic.gov.au/
https://www.environment.act.gov.au
[1] A water-sensitive city
