عطار؛ صدای جاودان عرفان

بیست‌وپنجم فروردین‌ در تقویم رسمی ایران به‌نام بزرگداشت یکی از درخشان‌ترین چهره‌های ادبیات عرفانی و حکمت ایرانی، فریدالدین عطار نیشابوری ثبت شده است. روزی برای یادآوری روح سرشاری که در قرون گذشته از نیشابور برخاست و صدای حقیقت‌جوی خویش را در میان واژگان شعری پیچیده و به جهانیان عرضه کرد. عطار، شاعر، عارف، داروساز و اندیشمندی بود که از حصار زمان فراتر رفت و هنوز هم پژواک کلماتش در جان مشتاقان حقیقت طنین‌انداز است.

فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر عطار نیشابوری در حدود قرن ششم هجری قمری در شهر نیشابور چشم به جهان گشود؛ شهری که خود از کهن‌ترین مراکز فرهنگی و علمی ایران به شمار می‌رفت. پدرش داروساز بود و عطار نیز در آغاز زندگی به شغل پدر پرداخت، اما به مرور زمان، میل و نیاز روحی او به سیر در باطن جهان، وی را از تجارت دارو به داروی جان انسان‌ها رهنمون ساخت: عرفان، تفکر، و شعر.

آثار برجسته‌ای چون منطق‌الطیر، الهی‌نامه، مصیبت‌نامه، تذکرةالاولیا و مختارنامه از عطار بر جای مانده‌اند؛ آثاری که هم در زبان پارسی جایگاهی بلند دارند و هم در حوزه عرفان اسلامی، چنان پرمایه‌اند که همگان از مولوی گرفته تا شاعران متأخر، از او الهام گرفته‌اند. در منطق‌الطیر، عطار از زبان پرندگان برای بیان سیر و سلوک انسان به سوی حق بهره می‌برد. این اثر نمادینی از راه پر پیچ‌وخمی است که سالک در مسیر حقیقت می‌پیماید و در نهایت درمی‌یابد که سیمرغی که می‌جست، چیزی جز حقیقت خویشتن نبود.

در تذکرةالاولیا، وی به روایت زندگی و حالات عارفان و اولیای الهی می‌پردازد؛ این اثر نه‌تنها یک منبع ارزشمند تاریخی است، بلکه نمایانگر نگاه ژرف و انسانی عطار به روح و اندیشه‌ آدمی است. نثر او پر از شوق، اشتیاق، حیرت و درد است؛ درد دوری از معشوق و حیرت در برابر عظمت بی‌کران هستی.

بزرگداشت عطار، تنها بزرگداشت یک شاعر نیست؛ بزرگداشت اندیشه‌ای است که در پی معناست، نه صورت؛ در پی حقیقت است، نه شهرت. عطار نیشابوری در زمانی زندگی کرد که جهان پیرامون او آشفته و پر از ناملایمات بود، اما او قلم را چون چراغی بر سر دست گرفت تا تاریکی را بشکافد. او باور داشت که انسان باید از پوست ظاهر عبور کند و به مغز معنا برسد؛ از خود بگذرد تا خدا را دریابد.

در روز بزرگداشت عطار، باید نگاهی دوباره به آینه آثار او انداخت. در دورانی که انسان‌ها بیش از هر زمان دیگری گرفتار سطحی‌نگری، شتاب‌زدگی و گم‌گشتگی‌اند، صدای آرام و ژرف عطار می‌تواند ما را به درنگی عارفانه و اندیشه‌ای تازه فراخواند. بیایید این روز را نه تنها به خوانش اشعار و حکایات او، بلکه به تأملی درونی در مسیر حقیقت و خودشناسی بدل کنیم.