میرزا باقر، مامور تأمینات، پس از ترور فردی به نام اسماعیل خان، سعی می‌کند در بازپرسی از تعدادی از مردم، سر نخی به‌دست آورد، جالب اینجاست که تمام افرادی که در این باره از آن‌ها می‌پرسد، به نوعی می‌گویند که در آن لحظه در حال چرت بوده‌اند، یکی می‌گوید تازه چشمانم گرم شده بود که صدای گلوله را شنیدم، دیگری می‌گوید کنار منقل بودم، تا آخر این سکانس که میرزا باقر سری می‌جنباند و خطاب به آن‌ها می‌گوید: «جماعت خواب، اجتماع خواب‌زده، جماعت چرتی»!
این مقدمه برای توجه به یکی از مفاهیم عمده در حوزه توسعه شهری به نام مقتدرسازی[1] مطرح شد. مفهومی که طی این فرایند شهروندان به جای اینکه در رخدادهای مختلف جامعه خود، جنبه انفعالی و ناتوانی به خود بگیرد، احساس کنند که می‌توانند برای تغییر اوضاع جامعه و بهتر شدن آن، مشارکت فعال داشته باشند و با مشارکت خود موثر در محیط اطراف خود باشند.
فرایند مقتدرسازی موجب تشویق مشارکت فعال، پرورش نوآوری، تسهیل رشد شخصی، افزایش اعتماد به نفس تقویت شبکه‌های حمایت اجتماعی می‌شود.
در دنیای بهم پیوسته امروزی، مقتدرسازی بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. همانطور که چالش‌های جهانی مانند تغییرات آب و هوایی، نابرابری اقتصادی و بی‌عدالتی اجتماعی همچنان در حال رشد هستند، مقتدرسازی افراد و جوامع به یک استراتژی حیاتی برای رسیدگی به این مسائل تبدیل می‌شود. افراد و گروه‌های مقتدر می‌توانند در یافتن راه‌حل‌های نوآورانه، ایجاد تغییرات مثبت و ایجاد جهانی عادلانه‌تر و پایدارتر مشارکت کنند.
از این رو این مفهوم در بین جوامع بین‌المللی و ترویج مفاهیم توسعه جایگاه مهمی در جهان دارد، زیرا نقش مهمی در ارتقای برابری، عدالت اجتماعی و رفاه کلی دارد. مهمترین کاربردهای این فرایند در زمینه‌های مختلف عبارت است از:
توسعه فردی: مقتدرسازی اغلب در برنامه‌های خودیاری، جلسات درمانی و کارگاه‌های رشد شخصی به کار می‌رود، جایی که افراد یاد می‌گیرند کنترل زندگی خود را در دست بگیرند، اهداف تعیین کنند و بر محدودیت‌های شخصی غلبه کنند. این فرایند به افزایش عزت به نفس افراد کمک می‌کند.
اجتماعی: مقتدرسازی نقش مهمی در پروژه‌های توسعه جامعه ایفا می‌کند. در این مفهوم شهروندان تشویق می‌شوند در فرآیندهای تصمیم‌گیری شرکت کنند، رویدادها را سازماندهی کنند و به مسائلی که بر محله‌هایشان تأثیر می‌گذارند رسیدگی کنند. این رویکرد احساس مالکیت و مسئولیت را در بین اعضای جامعه پرورش می‌دهد.
آموزش: مؤسسات آموزشی با ترویج یادگیری دانش‌آموز محور، تشویق مشارکت فعال و ارائه ابزار و منابع لازم به دانش‌آموزان برای توسعه تفکر انتقادی و مهارت‌های حل مسئله، توانمندسازی را اعمال می‌کنند.
مراقبت‌های بهداشتی: مقتدرسازی بیمار برای ارتقای خودمراقبتی، مدیریت بیماری و نتایج بهتر سلامت ضروری است. این را می‌توان از طریق آموزش به بیمار، تصمیم گیری مشترک و شبکه‌های پشتیبانی به دست آورد.
سازمانی: مقتدرسازی در سازمان(محل کار) شامل مشارکت دادن کارکنان در تصمیم گیری، فراهم کردن فرصت‌هایی برای رشد حرفه‌ای و ایجاد یک محیط کاری مشارکتی و حمایتی است. این رویکرد می‌تواند منجر به افزایش رضایت شغلی، بهره‌وری و حفظ کارکنان شود.
زیست‌محیطی: مقتدرسازی افراد و جوامع برای اقدام در حفاظت از محیط زیست می‌تواند به اقدامات پایدارتر، حفاظت از منابع و احساس مسئولیت بیشتر در قبال سیاره منجر شود.
[1] empowerment
یاداشت از دکتر خاطره امیری- پژوهشگر
