در طب ایرانی برای حفظ سلامت و تندرستی، به پیشگیری از بیماری‌ها اهمیت بسیاری داده شده و درمان بیماری وظیفه دوم پزشک است. سالم ماندن نیز همانند بیمارشدن علل و عواملی دارد که باید مورد توجه قرار گیرد و بر اساس آموزه‌های طب ایرانی، حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری، با رعایت شش اصل ضروری حفظ سلامتی که در اصطلاح به آن‌ها، «سته ضروریه» گفته می‌شود، محقق خواهد شد.
هرچند در نگاه اولیه، این شش اصل، ساده به نظر می‌رسند، اما نقش بسیار ویژه و بسزایی در پیشگیری از بیماری‌ها خواهند داشت. اگر این اصول به درستی مورد توجه قرار گیرند، موجب حفظ سلامتی می‌شوند، وگرنه زمینه بروز بیماری‌های گوناگون فراهم می‌شود. در این راستا برای دستیابی به رعایت درست شش اصل ضروری برای زندگانی سالم، در آموزه‌های طب ایرانی راهکارهایی با عنوان «تدابیر حفظ‌الصحه» آمده است.
آب و هوا
در طب ایرانی، هوا نخستین اصل ضروری برای حفظ سلامتی بدن است. هوای مناسب که از طریق ریه‌ها به قلب برسد و عملکرد تصفیه خون را انجام دهد، باعث ترویح قلب و تعدیل روح در بدن می‌شود. هوای خوب باید دمای معتدل داشته و عاری از هرگونه آلودگی مانند گردوغبار یا آلودگی‌های شیمیایی و عفونی باشد.
عوامل تأثیرگذار بر آب و هوا
ـ فصول سال
ـ مجاورت و نزدیکی به دریا: منطقه‌ای که کنار دریا یا نزدیک به آن باشد، رطوبت بر هوای آن غالب است و این رطوبت از سردی و گرمی بیش از حد هوا می‌کاهد.
ـ وزش بادها: وزش بادها از جهات مختلف به یک منطقه، با تأثیرات متفاوتی که دارند، می‌توانند در ایجاد رطوبت یا خشکی هوا و سردی یا گرمی آن مؤثر باشند.
ـ مجاورت و نزدیکی به کوه‌ها: وجود کوه‌ها در قسمت‌های مختلف یک منطقه، با توجه به اینکه از وزش بادهای دارای ویژگی‌های متفاوت جلوگیری می‌کند، می‌تواند در ایجاد رطوبت یا خشکی و گرمی یا سردی هوای منطقه تأثیرگذار باشد.
آلودگی هوا
امروزه آلودگی هوا مهم‌ترین مسئله در بهداشت هواست. ارتباط طولانی با هوای آلوده، مزاج اعضای بدن از جمله قلب، مغز و کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و آن‌ها را دچار بیماری می‌کند.
تدابیر حفظ سلامتی در آلودگی هوا
ـ روزهای تعطیل و آخر هفته را در پارک‌ها و فضای سبز بگذرانید.
ـ در ساعات و روزهایی که درجه آلودگی هوا بالاست، از رفت‌وآمد غیرضروری به خارج از منزل بپرهیزید یا از سفر به مناطق خوش آب و هوا غفلت نکنید.
ـ تلاش کنید منزل مسکونی شما از محل‌های تجمع خودروها مانند گاراژها، ترمینال‌ها و نیز محل‌های تخلیه زباله دور باشد.
ـ اگر در حال طراحی نقشه ساخت برای منزل مسکونی خود هستید، خانه را طوری بنا کنید که سقف آن بلند و اتاق نشیمن رو به مشرق باشد و پنجره‌های بزرگ داشته باشد که بعضی رو به مشرق و بعضی رو به شمال باز شوند.
ـ تهویه مناسب و تعدیل دما در فضای منزل برقرار شود.
ـ در فصول خشک و در صورت نیاز، با نظر پزشک از انواع بخور استفاده کنید.
ـ از مصرف سیگار، قلیان و سایر دخانیات و نیز در محیط منزل از خوشبوکننده‌های شیمیایی هوا و حشره‌کش‌ها پرهیز شود و خود را در معرض آن‌ها قرار ندهید.
ـ از فعالیت بدنی سنگین پرهیز کنید.
ـ از مصرف گوشت‌های دیرهضم مانند گوشت گاو پرهیز کنید. اگر مایل به مصرف گوشت هستید، از کباب گوشت‌های با هضم راحت مانند جوجه مرغ، کبک، بلدرچین و بزغاله استفاده کنید. بهتر است این گوشت‌ها نیز با کمی مواد ترش مانند سماق، غوره، آب‌لیمو، سرکه یا آب انار ترش پخته و مصرف شوند.
ـ از مصرف غذاهای سنگین و دیرهضم مانند عدس، بادنجان، کلم، قارچ، الویه، ماکارونی، آش رشته، مواد غذایی کارخانه‌ای، فست‌فودها و غذاهای آماده پرهیز کنید.
ـ مصرف مغز بادام، سیب و گلابی شیرین، انار، تمر هندی، خاکشی، زعفران، کاهو، گشنیز و گلاب مفید است.
ـ از بروز یبوست در خود جلوگیری کنید.
اهمیت تأثیر فصول بر آب و هوا
بهار: طبیعتی معتدل یا کمی به سمت گرمی و رطوبت دارد. مناسب‌تر برای کهنسالان یا افراد با مزاج سرد و خشک است. در این فصل به‌دلیل هیجان و پختگی اخلاط و فضولات بدن، بیماری‌هایی مانند دمل، بثورات و خونریزی از مناطق مختلف بدن مانند بینی شایع است؛ بنابراین در صورت لزوم و صلاحدید متخصص طب ایرانی بهترین فصل برای انواع پاکسازی‌هاست.
تابستان: طبیعت گرم و خشک دارد و بیشتر مناسب پیران یا افراد با مزاج سرد و تر است. به‌دلیل ضعف قوه هاضمه، در این فصل بیماری‌های گوارشی شایع‌تر است.
پاییز: طبیعت آن سرد و خشک است؛ به همین دلیل معمولاً مناسب سن کودکان است. شیوع بیماری‌هایی مانند افسردگی، وسواس و انواع بیماری‌های پوستی در این فصل بیشتر است.
زمستان: طبیعت این فصل سرد و تر است؛ از این‌رو برای جوانان مناسب‌تر است. هضم در این فصل قوی‌تر و از طرفی بیماری‌هایی مانند زکام، نزله و درد مفاصل در این فصل شایع‌تر است.
این مطلب ادامه دارد…
منبع: گاهنامه سرو سلامت، دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
