اصفهان در دورههای تاریخی گوناگون، همواره مرکز فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی بوده و در این میان، سه دوره آل بویه، سلجوقیه و صفویه، بیشترین نقش را در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی در این شهر داشته است.
یکی از عواملی که این جایگاه تاریخی را برای اصفهان رقم زده، سنت حسنه وقف است. در توضیح این مطلب میتوان گفت که بخش عمدهای از میراث فرهنگی اصفهان نظیر بناهای تاریخی این شهر که شاهکار معماری نیز شناخته میشوند، با همت و تلاش واقف و خیری نیکاندیش به ثمر نشستهاند. مساجد و مدارس علمیهای که بخشی از هویت و میراث فرهنگی اصفهان را شکل دادهاند، از همین قبیلاند.
از سوی دیگر، وقف علاوه بر اینکه عامل ایجاد و شکلگیری این میراث محسوب میشود، عامل بقا و ماندگاری آن نیز بوده است؛ چرا که آن خیران نیکاندیش علاوه بر وقف بنا برای فعالیت مورد نظر خود، موقوفات دیگری نیز برای آن در نظر میگرفتند تا هزینههای مربوط به نگهداری و انجام فعالیتها در بنا از محل درآمدهای این موقوفات تأمین شود.
نظر به اهمیت و نقشی که این سنت حسنه در شکلگیری هویت فرهنگی اصفهان داشته است، بر آن شدیم تا به واکاوی بیشتر این موضوع بپردازیم. بهانه کار نیز چهلوچهارمین سالگرد تأسیس جهاددانشگاهی بود که به این مناسبت تلاش کردیم به موضوع «هویت فرهنگی» اصفهان بپردازیم و از میان دهها موضوع مرتبط با این بحث، موضوع «نقش و تأثیر وقف بر هویت فرهنگی اصفهان» را برگزیدیم. یک یادداشت و گفتوگویی با یک پژوهشگر تاریخ اسلام، ماحصل این تلاش است:
