خانم داشدار، راهنمایی که قرار بود برای دختران دانشجو، از قصههای تخت فولاد، دومین آرامستان بزرگ جهان تشیع بگوید، روایت خود را از تکیه «بابا رکنالدین» و مشاهیر مدفون در آن آغاز کرد:
«یکی از قدیمیترین تکایای موجود در تخت فولاد، تکیه بابا رکنالدین است. در این تکیه، مشاهیری مدفوناند که با جمع تألیفات همه آنان میتوان یک کتابخانه تخصصی شیعه ایجاد کرد. این تکیه، منسوب به آثار دوره ایلخانی است با هرمی مخروطی و دوازده ضلعی که در آن بابا رکنالدین شیرازی، حاج میرزا حسنخان جابری انصاری، ملامحمدعلی نوری مازندرانی، حاج میرزا جواد نوری، حاج میرزا بهاءالدین نوری، حاج میرزا محمدتقی نوری، ملاحسن آرندی نایینی، ابراهیم راه نجات و جواد مجدزاده مدفوناند.
بابا رکنالدین شیرازی، ملقب به «مسعودبن عبدالله بیضاوی» عالم و عارف بزرگ قرن هشتم است. استادان او در عرفان نظری شیخ کمالالدین عبدالرزاق کاشانی، شیخ داوود قیصری و نعمان خوارزمی بودند. مهمترین کتاب او «نصوص الخصوص فی شرح الفصوص» شرحی بر فصوص الحکم محیالدین ابنعربی است. این کتاب را بابا رکنالدین در سال 738 به درخواست استادش نعمان خوارزمی به نگارش درآورد.»
داشدار، به آنها که مجذوب فضای روحانی تکیه بابا رکنالدین شده بودند اطلاع داد که هنوز امکان خلوت گزینی در زیر زمین تکیه، جایی که علما در آن چلهنشینی میکردهاند وجود دارد اما متناسبت با زیست سریع امروزی نه چهل روز، بلکه تنها بیست دقیقه!
دیدار با تنها آبانبار زنده شهر، دومین مقصد بازدید اردوی گردشگری تخت فولاد بود. آبانباری که به گفته راهنما بازمانده از روزگار قاجاریه است:
«در سالهای پایانی پادشاهی قاجاریه یکی از خوشنامان شهر اصفهان، به نام محمدحسین کازرونی، این آبانبار را بنا کرد. او بازرگان و دارای دو تجارتخانه پر آوازه بود و دارایی درخور توجهی داشت. آبانباری که به خواست کازرونی بنا شد، با دیگر آبانبارها تفاوت دارد و منارههای آن به شکلی نوآورانه ساختهشده است. افزون بر آن، آبانبار تخت فولاد، هشت گوشهای است. هر گوشه آن ایوانهایی دارد که مسافران از آن برای استراحت استفاده میکردند. هر ایوان نیز آرایههای آجری دلنوازی دارد. مانند دیگر آبانبارها، پلکانی راه به ژرفایی پایینتر از سطح زمین میبرد و به آبانبار میرسد. این پلکان را در اصطلاح پاشیر مینامند. سقف آن پهن و تخت است. چهار بادگیر، یا مناره، نیز سقف آبانبار کازرونی را پوشش دادهاند. هر بادگیر چهار متر بلندا دارند و خنک ساختن فضای درونی آبانبار را شدنی میسازد.
مهراز این آبانبار تماشایی استادی به نام میرزا بنای ادارهوطن بوده است. آبانبار کازرونی در خردادماه 1382 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران ثبتشده است.»
بعد از ثبت عکس دستهجمعی کنار منارههای منحصربهفرد آبانبار کازرونی، دانشجویان به سمت تکیه کازرونی رهسپار شدند؛ تکیهای که مربوط به اواخر دورهی قاجاریه است و دور تا دور صحن آن را اتاقها و حجرههایی تشکیل داده که علمای مشهوری در آن مدفوناند.
راهنمای اردوی دانشجویی «ایران مرز پر گهر» اعلام کرد: «وجود اتاقی هشتضلعی در ضلع شمالی این تکیه و با کاربرد اجتماعی از جمله وجوه تمایز تکیه کازرونی است. در ضلع جنوب و جنوب غربی تکیه نیز مسجد تکیه کازرونی قرار دارد و سردر ورودی این مسجد با کاشیکاری بسیار زیبای هفت رنگ و با نقوش اسلیمی تزیینشده است.»
دانشجویان، در فرصت موجود گشتی دور تکیه کازرونی زدند و با ملا عبدالکریم گزی، آقا سید محمدباقر درچهای، سیدمهدی درچهای، شیخ اسماعیل معزّی، شیخ محمدحسن عالم نجفآبادی، حاج ملاّ حسینعلی صدیقین، شیخ محمدباقر فقیه ایمانی و حاج میرزا هاشم کلباسی که از جمله بزرگان آرمیده در تکیه کازرونیاند آشنا شدند.
سپس زیر باران به سمت مقبره اساتید به نام موسیقی اصفهان حرکت کردند و بعد از توضیح کوتاهی که راهنما، درباره حسن خلق و دست خیر تاج اصفهانی، جلیل شهناز و حسن کسایی داد، آماده حضور در تکیه خاتونآبادی شدند.
به گفته آقای قاسمی، راهنمای مقیم تکیه خاتونآبادی، این تکیه نقش جهانی کوچک در دل تخت فولاد است: «تکیه خاتونآبادی یکی از تکایای اواخر دوران صفوی منسوب به علامه میرمحمداسماعیل خاتونآبادی است که در دوران حیات او به عنوان مدرسه علمیه از آن استفاده میشده است و با مرگ او و دفنش داخل مدرسه این محل به تکیه تبدیل میشود.
این تکیه در شمال تختفولاد، در کنار کوچه واله، مقابل غسالخانه سابق که امروزه ساختمان مخابرات است، قرار دارد و ساختار آن عبارت است از یک صحن با ورودی اصلی مستقیم به صحن از طرف شمال صحن، سردر و سکوهای خستهنشین است.
جبهه غربی صحن دارای یک ایوان در گوشه شمالغربی است که مَدرَس و مدفن میرسیدمحمداسماعیل خاتونآبادی در پشت این ایوان قرار دارد و به شکل چهار صفه است؛ قبر خاتونآبادی در صفه جنوبی آن قرار گرفته و در زیر مدرس نیز سردابی است که محل عبادت و ریاضت خاتونآبادی بوده و بالای مدرس اتاقی کوچک مانند است که روی آن اتاق گنبدی نار با کاشیکاری معرق و با طرح اسلیمی زیبا و با رنگ غالب لاجوردی و سفید بر زمینه فیروزهای است.
در اطراف صحن اتاقهایی است که محل سکونت طلاب بوده و بعداً محل دفن بزرگانی از خاندان خاتونآبادی شده است؛ جنوبی صحن فضای یک مسجد کوچک تابستانی است و محراب گچی ساده و مقرنسهای ظریف و زیبا در این مکان نظرها را به خود جلب میکند، همچنین در جبهه شرقی یک دالان ارتباطی به صحن تکیه آغاباشی قرار دارد.
این بنا سال 1382 در فهرست آثار ملی ثبتشده و از جمله بزرگان شاخص مدفون در آن میتوان به میر سید محمداسماعیل خاتونآبادی، عالم فاضل، عابد زاهد فقیه و مفسر قرآن کریم، میر سید محمدباقر خاتونآبادی، عالم فاضل، فقیه محقق و ادیب، معروف به ملاباشی، سید محمدحسین خاتونآبادی، شاعر و ادیب و خوشنویس دانشمند، متخلص به آزاد اشاره کرد.»
دانشجویان، در حیاط سوم این بنا، بعد از صرف آش رشته، روی پشتبام رفتند و از فراز تکیه خاتونآبادی با آرامستان پر رمز و راز اصفهان، خداحافظی کردند.
