دکتر زاهد شفیعی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در برندسازی برای هر شهر، غایت و مأموریتی تعریف شده که از آن با عنوان فلسفه وجودی شهرها یاد می‌شود. درواقع، هر شهری دارای یک فلسفه وجودی است و بر مبنای مانیفستی شکل گرفته که همان غایت ویژه شهرها است؛ ازاین‌رو باید به این موضوع مورد توجه کرد که ما در آینده چه جایگاه خواهیم داشت؟
رئیس جهاددانشگاهی واحد اصفهان این پرسش را مطرح کرد که «چالش‌های شهرهای جدید جهان چیست؟» او سپس به پرسش خود چنین پاسخ داد: این شهرها به لحاظ سخت‌افزاری تقریباً کامل بوده، اما فاقد هویت‌اند.
او با تأکید بر اینکه شهرها از دو دارایی اصلی و ممتاز برخوردارند، گفت: ازجمله دارایی‌های اصلی می‌توان به زیرساخت، جاده، ساختمان‌های بلند، حمل‌ونقل و شبکه مترو مانند این موارد اشاره کرد؛ اما نکتۀ حائز اهمیت این است که دارایی‌های اصلی قابلیت کپی‌شدن را دارند ولی دارایی‌های ممتاز غیرقابل کپی هستند. دارایی‌های ممتاز را باید چنین معنا کرد که آن‌ها داستان یک شهر هستند و در لحظه متولد نمی‌شوند بلکه در طول زمان و در کنش و واکنش آدم‌ها با یکدیگر و در ارتباط با فضا ساخته می‌شوند. ازاین‌رو است که دارایی ممتاز، تفاوت و تمایز بین مقاصد را ایجاد می‌کند.
دکتر شفیعی در ادامه، گفت: آیا می‌توان به شهر جدیدی مانند دبی هویت داد؟ پاسخ منفی است و تلاش شهرهایی مانند دبی فقط برای تزریق هویت است. این شهرها به لحاظ امکانات، کامل‌اند اما فاقد تاریخ بوده و بستر تمدنی ندارند.
رئیس جهاددانشگاهی واحد اصفهان با بیان اینکه که شهرها دارای غایتی هستند که در حوزه شهرسازی به آن نقش غالب یا برتر گفته می‌شود، تأکید کرد: هر شهر دارای یک نقش برتر یعنی همان مقصود است، و همه ما اعتقاد داریم که شهرها باید حداقل یک نقش برتر داشته باشند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به دو طرح آمایش اصفهان در دهه‌های ۳۰ و ۹۰، یادآوری کرد: اولین طرح آمایش اصفهان در دهه ۳۰ نوشته و در آن تأکید شد که شهر اصفهان با داشتن دارایی‌های فرهنگیِ بسیار ازجمله داشتنِ هزاران خانه تاریخی و همچنین صنایع‌دستی فاخرش نباید مسیر خود را تغییر داده و راهی جز فرهنگ و هنر را برای توسعه خود انتخاب کند که اگر چنین شود حماقت محض است؛ بنابراین اگر از هر منظر دیگر و حتی با دیدگاه مدرن به این موضوع توجه شده و این پرسش را مطرح کرد که بهره‌وری چیست؟ پاسخ خواهیم داد که «بهره‌وری به معنای استفاده بهینه از منابع موجود است» و ازاین‌رو است که برند نیز از نقش غالب حاصل می‌شود.
او به تعریف مکان و مقصد نیز اشاره‌کرد و توضیح داد: مکان و مقصد، دارای معانی متفاوتی هستند اما بین این دو، تعامل وجود دارد. مجموعۀ دارایی‌های ملموس و ناملموس، یک مقصد است اما همۀ مقاصد، در ابتدا باید مکان باشند. به عبارتی، داشتنِ جوهر مکان ضروری است؛ ضمن اینکه بازیگر اصلی مکان، شهروندان هستند و بازیگر اصلی مقصد، گردشگران خواهند بود.
اصفهان باید به اصل خود بازگردد
شفیعی در پاسخ به چراییِ حرکت جهاددانشگاهی واحد اصفهان به شکل‌گیری دپارتمانی با تأکید بر هنر، اظهار کرد: مأموریت شهر اصفهان، نشان‌دهنده علت حرکت ما به این سمت است و همان‌طور که اشاره شد در دو طرح آمایش اصفهان بیان‌شده که مزیت رقابتی این شهر، صنایع فرهنگی و خلاق است و کاربری درست، کاربری متعادل تعریف می‌شود. درحالی‌که متأسفانه اصفهان این مسیر را ادامه نداده است؛ بنابراین اصفهان باید به خویشتن و درواقع به اصل خود بازگردد.
رئیس جهاددانشگاهی واحد اصفهان به این جمله تأکید کرد که «سرزمین ما، بی‌قرار است و علت بی‌قراری، این است که سرزمین خود را نشناخته‌ایم و تا زمانی که این سرزمین بی‌قرار را کشف نکنیم مدیریت آن ممکن نخواهد شد.»
دکتر شفیعی با طرح پرسشی دیگر ادامه داد: «چرا گذشتگانِ ما در دوره‌هایی موفق بوده و درخشان ظاهر شدند؟» او سپس گفت: چون ارتباط معناداری با محیط‌زیست برقرار کرده، در طبیعت مداخله نکردند و با تجربۀ زیسته خود محیط را اداره می‌کردند.
مدیرکل سابق دفتر مطالعات، آموزش و برنامه‌ریزی گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در ادامه به دو دیدگاه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری اشاره کرد و در تعریف این دو با ذکر مثال، چنین بیان کرد: بعد از انقلاب در حوزه سخت‌افزاری سدهای زیادی ساخته شد اما نه‌تنها مشکل آب را حل نکرد بلکه بر معضلات آن افزود، چراکه به منقطع شدنِ جریان‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی منجر شد. این در حالی است که نباید با پیوست‌ها و مرزهای سیاسی، اکوسیستم طبیعی مانند زاینده‌رود را مدیریت کرد؛ بنابراین داشتنِ نظام یکپارچۀ برنامه‌ریزی ضرورت دارد و لازم است تا شهرها غایتی را بر اساس مأموریت خود طراحی کنند.
شفیعی با اشاره حرکت جهاددانشگاهی واحد اصفهان به سمت هنر، افزود: شکل‌گیری دپارتمان هنری بدان جهت است تا مأموریت شهر اصفهان را بازتعریف و بازطراحی مأموریت شهر کنیم. این فعالیت اگرچه قدم کوچکی است اما در راستای طرح آمایش شهر است، چراکه سند آمایش شهر اصفهان در راستای غایت شهر طراحی‌شده است. در بازاریابی هدف در توسعه مقاصد گردشگری، انتخابِ بهینه‌ترین بخش بازار با توجه به مأموریت مقصد باید مورد توجه قرار گیرد؛ در این میان، بهینه‌ترین بخش بازار اصفهان بخش‌هایی است که با هنر ارتباط برقرار کرده‌اند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به اینکه اصفهان شهر جهانی صنایع‌دستی و همچنین شهر خلاق در حوزه صنایع‌دستی است، گفت: هدف ما با ایجاد دپارتمان هنر در جهاددانشگاهی واحد اصفهان، بازگشت به خویشتن است تا در راستای تنوع‌بخشی به محصولات شهر گام برداشته و به این نکته تأکید کنیم که در شهر اصفهان نباید صنعت حرف بزند. جهان از عصر صنعت عبور کرده و به این مهم دست‌یافته است که ارزش افزوده‌ای که هنر می‌تواند برای شهر ایجاد کند با پرداختن به صنایع فرهنگی و خلاق و توجه به حوزۀ اقتصاد هنر، اقتصاد خلاق و اقتصاد تجربه حاصل می‌شود.
دکتر شفیعی اضافه کرد: ما در جهاددانشگاهی اصفهان و به‌طور مشخص در دپارتمان هنریِ این واحد، در راستای مأموریت شهر اصفهان فعالیت خواهیم کرد. اصفهان در طول تاریخ همواره در حوزه‌های فرهنگ و هنر زبانزد بوده و فعالیت دپارتمان هنری جهاد دانشگاهی اصفهان نیز شروعی برای بازطراحی تصویر شهر به بیرون است. درواقع علاوه بر احیای فرهنگ و هنر اصفهان، به موضوع بین‌المللی‌سازی و تجاری‌سازی نیز توجه خواهد شد؛ به دیگر سخن، مأموریت ما این است که هنر را در جهاد احیا کنیم.
بهترین ابزار برای جهاد تبیین، گردشگری هنر است
او با تأکید بر اینکه نقش برتر به معنای تثبیت جایگاه رقابتی یک شهر در منظومه رقابت است، به مبحث جهاد تبیین که از فرمایشات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) است نیز تأکید و تصریح کرد: حتی به‌صورت غیرمستقیم، بهترین ابزار برای جهاد تبیین نیز گردشگری هنر است. کشوری که هنرِ آن شهره جهانیان است نمی‌تواند مظهر بدی باشد. هنر، حاصل و زاده یک جریان نبوغ فکری و خلاقیت است و ازاین‌رو ما با توجه به این دارایی‌ها باید به خودباوری برسیم.
رئیس جهاددانشگاهی واحد اصفهان با اشاره به اینکه بخش عمده‌ای از دلایل مهاجرات نخبگان، ناامیدی و تهی شدن است، افزود: اصفهان به لحاظ فرهنگی و هنری ظرفیت بی‌نظیری دارد، درواقع مزیت رقابتیِ نه‌فقط نسبی بلکه منحصربه‌فرد و ممتاز اصفهان، حوزه فرهنگ و هنر است یعنی DNA اصفهان این قابلیت را دارد که غیرقابل کپی است و لذا باید روی این موضوع متمرکز شده و آن را تبیین کرد.
شفیعی به موضوع آموزش در دپارتمان هنر جهاددانشگاهی اصفهان نیز تأکید کرد و دراین‌باره توضیح داد: متأسفانه آموزش‌های آکادمیک نتوانسته در حوزه انتقال مفاهیم و ارزش‌های فرهنگی و هنری نقش‌آفرینی کند. این نکته مهمی است که علاوه بر درک معنا و مفهوم و ارزش‌های فرهنگی هنری، باید مهارت را نیز آموخت. از سوی دیگر، هدف ما در این دپارتمان نه‌تنها شهر اصفهان بلکه همه استان است و در نظر داریم تا این مرکز ضمن توجه به تجاری‌سازی، محفلی برای هنرمندان و تعامل میان داشته‌های هنریِ آن‌ها و تبادل جریان فکری در حوزه هنر، صنایع خلاق و حتی مباحث کارآفرینی باشد و به توانمندسازی در زمینه‌های فرهنگی هنری، در ابعاد مختلف توجه شود. یعنی هدف ما فقط تمرکز بر تولید نیست بلکه چگونگی عرضه، شیوه تجاری‌سازی، نحوه فروش و یا شناسایی محصولات دوستدار بازار و به عبارتی بازارمحور نیز مهم است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان، بازگشت به هنرستان‌ها را رویکرد دیگر دپارتمان هنر برشمرد و ادامه داد: همان‌طورکه می‌دانید هنرستان هنرهای زیبا در دوره‌ای بسیار درخشان ظاهر شد و هنرمندان بزرگی را به جامعۀ فرهنگ و هنر اصفهان و ایران معرفی کرد، اما چرا دانشگاه هنر اصفهان در این زمینه موفق نبود؟ در پاسخ باید تأکید کرد که تربیت نیروی انسانیِ متعهد اهمیت ویژه‌ای دارد، یعنی شرط تعلق‌پذیری و تعهدپذیری، عشق است. عشق در گذشته وجود داشت و متأسفانه امروز بسیار کمرنگ است.
او تصریح کرد: کدام صنعت می‌تواند بسان صنایع فرهنگیِ اصفهان ازجمله بناهای تاریخی و صنایع‌دستی آن هزاران سال ارزش‌آفرینی کرده و همچنان ارزش ایجاد کند؟ حتی نمی‌دانیم تا چه زمانی ارزش‌آفرین خواهند بود؟ کدام صنعت غیرفرهنگی می‌تواند در کنار مفاهیم اقتصادی، معنا ایجاد کرده و از آن حظ بصری بُرد؟ اهمیت بناهای تاریخی اصفهان به حدی است که اصلاً قابل ارزش‌گذاری نیست، این موضوع نشان‌دهندۀ قدرت جریان ساخت فرهنگیِ یک شهر است و ما به همین دلیل در جهاددانشگاهی اصفهان و به‌ویژه در دپارتمان هنری این مسیر را دنبال می‌کنیم.
دکتر شفیعی افزود: خوشبختانه جهاددانشگاهی ثابت کرده که در حوزه آموزش حرف برای گفتن دارد، اما ما در نظر داریم که موفقیت‌های جهاد در این حوزه را (چه از لحاظ متدولوژی و چه به لحاظ سبک) در هنر منعکس کنیم یعنی تجربه زیسته و مطلوب جهاددانشگاهی از منظر تولید و تکثیر محتوا، مخاطب‌شناسی، نشر، شبکه‌سازی، جذب و حفظ و توسعه آدم‌ها را به هنر وارد کرده و به عبارتی مجموعه فاخری ایجاد کنیم که ارتباطی بین معنا، ارزش، مفهوم و کاربرد ایجاد کند.
جریان هنری شهر اصفهان نباید منقطع شود
رئیس جهاددانشگاهی واحد اصفهان با اشاره به خلأ کاربرد در دانشگاه و رویکرد آکادمی محض در آن‌ها، گفت: ما در جهاد دانشگاهی اعتقاد داریم که هنری که دیده نشود، لمس و مصرف نشود، می‌میرد. از همین رو است که قصد ما مرتبط‌کردن هنر را با بازار است و برای رسیدن به این مهم، قطعاً معاونت پژوهشی جهاددانشگاهی و بخش کارآفرینی، حوزۀ تجاری‌سازی و افکارسنجیِ آن نیز درگیر خواهد شد. تعریف ما از پژوهشی مأموریت‌گرا نیز تأکید به همین مسئله است.
شفیعی ادامه داد: شکل‌گیری دپارتمان هنر جهاددانشگاهی اصفهان یک شروع بسیار قوی با استفاده از تجربه اساتید فاخر هنرهای مختلف اصفهان است که هم از منظر کاربرد و هم از منظر ایجاد یک جریانِ ارزش دارای اهمیت است. از سوی دیگر، تربیت نسل جدیدی از هنرمندان متعهد یکی از مباحث جدی ما در این دپارتمان است و در این میان، از ظرفیت‌های دانشگاه هنر اصفهان نیز بهره‌مند خواهیم شد. چنین فضایی راه طولانی در پیش دارد اما ساختنی و شدنی است، اما نباید این پروژه را یک جریان آموزشی محض در نظر گرفت، چراکه قطعاً پژوهش‌محور است. ما معتقدیم که جهاددانشگاهی باید با پلتفرم‌هایی که ایجاد کرده است خود را معرفی کند.
او با تأکید بر ضرورت توجه به کودکان در دپارتمان هنر جهاددانشگاهی اصفهان، اضافه کرد: علاقه‌مندسازی کودکان به آگاهی درباره هویت شهری و ملی آن‌ها یکی از اهداف مهم ما در این دپارتمان است و قطعاً روی فلسفه مباحث مرتبط با کودکان سرمایه‌گذاری خواهیم کرد. ضمن اینکه گردشگریِ تجربه محور، گردشگری نسل سوم است که در آن، گردشگر کاملاً با پدیده، ارتباط کارکردی، عملکردی و ذهنی برقرار می‌کند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان گفت: ما باید با بهره‌گیری از فلسفه به چرایی‌هایی موجود در زمینه هنر پاسخ دهیم و به این موضوع تأکید کنیم که هنرهای موجود، امتداد تاریخی و جغرافیایی و همچنین چرایی فلسفی دارند و در پشت همه این پدیده‌ها داستانی وجود دارد که باید ارائه شود؛ بنابراین جهاددانشگاهی اصفهان و دپارتمان هنریِ آن دارای یک رسالت و مسئولیت اجتماعی در مقابل شهر و استان اصفهان است که البته باید تأکید کرد که جهاد همیشه در این خصوص پیشگام بوده است.
شفیعی با اشاره به اینکه در دپارتمان هنر جهاددانشگاهی اصفهان به هنرهای فراموش‌شده نیز توجه جدی خواهد شد، افزود: خوشبختانه در این خصوص پژوهش‌های خوبی صورت گرفته و ما با اساتید چنین رشته‌هایی مرتبط شده و تلاش خواهیم کرد که از طریق آن‌ها به بازآفرینی و احیای این هنرها کمک کنیم، بنابراین رسالت دپارتمان هنری جهاد صرفاً آموزش نیست و درواقع یک فرصت و نقطۀ شروعی است که باید از آن استفاده کرد.
او با ابراز تأسف از فقدان شرکت مدیریت صادرات در هنر، بیان کرد: ما باید فضای هنرِ خود را در دسترس قرار دهیم. هنرها در اصفهان حرف‌های بسیاری برای گفتن دارند و نباید اجازه داد تا جریان هنری شهر اصفهان منقطع شود، بلکه لازم است تا ارزش‌های آن را کشف کرده و تکثیر کنیم و در این خصوص چنانچه توانمندسازی فکری انجام دهیم قدم بزرگی است.
دکتر شفیعی همچنین یادآوری کرد: دستیابی به اهداف دپارتمان هنر جهاددانشگاهی واحد اصفهان به نحوه مشارکت ذینفعان اصلی وابسته است. این پایگاه متعلق به همه شهر است و ما دست همه نهادها و مراکز آموزشی را برای هرگونه کمک می‌فشاریم.
