16 سپتامبر مصادف با 26 شهریورماه خورشیدی یادبود تاریخ امضای پروتکل مونترال است که برای حفظ لایه اوزون به امضا رسید؛ لایه محافظ کره خاکی که تخریب آن اثرات بسیاری بر حیات انسان و محیط زیست می‌گذارد.
ازن (O3) یک گاز واکنش پذیر است که از سه اتم اکسیژن تشکیل شده و در جو مرتفع زمین (استراتوسفر) یافت می‌شود. شاید کلمه «حفره ازن» به گوشتان خورده باشد؛ به مناطق آسیب دیده از آسیب اشعه ماوراء بنفش اشاره دارد. لایه ازن در هر دو نیمکره زمین، به ویژه قطب جنوب در نیمکره جنوبی و قطب شمال در نیمکره شمالی آسیب دیده است، با این حال، این این پدیده در قطب جنوب بیشتر از قطب شمال شناخته شده است.
گرمایش زمین بر تخریب این لایه محافظ بالای سر ما تاثیرات جبران ناپذیری دارد، تاجایی‌که شعار روز جهانی حفاظت از لایه اوزون ۲۰۲۴ «پروتکل مونترال: پیشبرد اقدامات اقلیمی» تعیین شده است.
اوایل دهه ۱۹۷۰ بود که برای اولین بار محققان دریافتند که انتشار کلروفلوئوروکربن ها (CFC) که مواد شیمیایی به کار رفته در یخچال‌ها، افشانه‌ها و مواد شوینده هستند باعث تخریب لایه ازن می‌شود در نتیجه مقدار زیادی اشعه فرابنفش مضر به زمین خواهد رسید، در سال ۱۹۸۵ وجود حفره لایه ازن بالای قطب جنوب کشف و در سال ۱۹۸۷، پروتکل مونترال تصویب شد. آخرین اصلاحیه با عنوان اصلاحیه کیگالی در سال ۲۰۱۶ به تصویب رسید که در آن گفته شده گازهایی که جایگزین گازهای مخرب لایه ازن شده‌اند، باید از چرخه مصرف خارج شوند چون این گازها اگرچه مخرب نیستند، اما گازهای گرمایشی هستند. ۱۶۰ کشور تاکنون این اصلاحیه را تصویب کردند. اگر اصلاحیه کیگالی به طور کامل تصویب و اجرا شود، می‌تواند تا پایان قرن جاری به جلوگیری از 0.5 درجه سانتیگراد گرمایش جهانی کمک کند.
عوامل طبیعی تخریب کننده لایه ازن مانند فعالیت‌های آتشفشانی و آتش‌سوزی جنگل‌ها مواردی هستند که در طول تاریخ رخ داده است و طبیعت می‌توانست در برابر این عوامل و تخریب‌ها خود را ترمیم کند، اما تاثیر این عوامل طبیعی در تخریب لایه ازن تنها ۱۶ درصد برآورد شده است و عوامل انسانی سهم بیشتری در تخریب این لایه محافظ دارند. دانشمندان انتشار برخی از گازهای حاوی مواد تخریب کننده ازون را به عنوان منبع اصلی ایجاد سوراخ در لایه اوزن معرفی کرده‌اند. CFCها، مخفف کلروفلوئورکربن‌ها، یکی از مخرب‌ترین گازها برای لایه اوزون هستند. CFCها حاوی کلر هستند که به شکل گازی برای لایه ازون مضر است.
حذف تدریجی و استفاده‌های کنترل شده از مواد مخرب لایه ازن نه تنها به محافظت از لایه ازن برای نسل‌های بعدی و این نسل کمک می‌کند، بلکه به طور قابل توجهی به تلاش‌های جهانی برای کاهش تغییرات آب و هوایی کمک خواهد کرد. علاوه بر این، با محدود کردن پرتوهای مضر فرابنفش به زمین، سلامت انسان و اکوسیستم تامین می‌شود. پس این روز تلنگلری است برای همه ما؛ در این روز بیایید متعهد شویم که با سیاره خود صلح کنیم، بیایید متعهد شویم که برای موفقیت پروتکل مونترال تلاش می‌کنیم و بیاید در مسیر بهبودی چتر محافظ زمین کوشا باشیم.
مترجم: آیدا علی اکبری
منابع: unvienna ، un
