زمین خانه‌ای است که در آن زندگی می‌کنیم، اما بی‌آنکه متوجه باشیم هر روز ذره‌ای از آن را با دست‌های خود ویران می‌کنیم. کی از ویرانگرترین اشکال این تخریب، آلودگی پلاستیکی است؛ مرگ خاموشی که در طبیعت جریان دارد و گاه قرن‌ها دوام می‌آورد. آلودگی پلاستیکی یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای زیست‌محیطی عصر ماست. روز جهانی محیط‌زیست ۲۰۲۵ با شعار «پایان دادن به آلودگی پلاستیکی» بر لزوم اقدام فوری جهانی برای کاهش مصرف، افزایش بازیافت و آگاهی‌رسانی عمومی تأکید دارد.
روز جهانی محیط‌زیست (World Environment Day) هر سال در تاریخ ۵ ژوئن (۱۵ خرداد) برگزار می‌شود. این روز، به ابتکار سازمان ملل متحد و با هدف جلب توجه جهانی به مسائل زیست‌محیطی در سال ۱۹۷۲ بنیان‌گذاری شد و از آن زمان تاکنون، به مهم‌ترین کارزار جهانی برای افزایش آگاهی عمومی و اقدام زیست‌محیطی بدل شده است.
شعار سال ۲۰۲۵ این روز «پایان دادن به آلودگی پلاستیکی» (Ending Plastic Pollution) انتخاب شده و هشتگ رسمی آن #BeatPlasticPollution است. این شعار بازتاب‌دهنده بحرانی رو به گسترش است که نه‌تنها طبیعت، بلکه سلامت انسان و آینده نسل‌ها را تهدید می‌کند.
بر اساس گزارش اتاق بازرگانی ایران، سالانه حدود ۴ میلیون تُن پسماند پلاستیکی در کشور تولید می‌شود، اما تنها کمتر از ۱۰ درصد آن بازیافت شده و مابقی به شیوه‌هایی مانند دفن یا سوزاندن دفع می‌شود که باعث آلودگی شدید خاک، آب و هوا می‌گردد.
ایران در رتبه‌بندی جهانی تولید زباله‌های پلاستیکی، جزو ۲۰ کشور اول دنیا قرار دارد؛ آماری که نشان می‌دهد ضرورت بازنگری در سیاست‌های مصرف و مدیریت پسماند، امری فوری است.
پلاستیک‌ها قرن‌ها در طبیعت باقی می‌مانند و به دلیل تجزیه‌ناپذیری، محیط زیست را به‌شدت آلوده می‌کنند.
طبق گزارش سازمان ملل، سالانه بیش از یک میلیون پرنده دریایی و ۱۰۰ هزار پستاندار دریایی بر اثر بلع یا گیر افتادن در پلاستیک‌ها از بین می‌روند، همچنین میکروپلاستیک‌ها وارد منابع آب آشامیدنی و حتی زنجیره غذایی انسان شده‌اند، موضوعی که با خطرات جدی برای سلامت عمومی همراه است.
برای مقابله مؤثر با این بحران، اقدامات زیر در سطح فردی، ملی و جهانی توصیه می‌شود:
• کاهش مصرف پلاستیک‌های یک‌بار مصرف: استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای، ظروف چندبار مصرف و بطری‌های قابل‌پرکردن نقش مهمی در کاهش مصرف پلاستیک دارد.
• افزایش آگاهی عمومی: آموزش در مدارس، رسانه‌ها و فضای مجازی درباره خطرات پلاستیک و روش‌های جایگزین می‌تواند فرهنگ مصرف را تغییر دهد.
• بهبود زیرساخت‌های بازیافت: تقویت شبکه‌های تفکیک زباله، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین بازیافت و حمایت از کارآفرینان سبز از ملزومات کاهش پسماند پلاستیکی است.
• قوانین سخت‌گیرانه برای تولیدکنندگان: وضع عوارض مالیاتی برای محصولات پلاستیکی و تشویق به تولید مواد زیست‌تجزیه‌پذیر باید در دستور کار دولت‌ها باشد.
آلودگی پلاستیکی بحرانی جهانی است که هم طبیعت و هم انسان را در معرض خطر قرار داده است. روز جهانی محیط‌زیست ۲۰۲۵، فرصتی است تا همگان از شهروندان گرفته تا مسئولان دولتی نسبت به تغییر الگوهای مصرف و حفظ منابع طبیعی مسئولانه‌تر رفتار کنند.
برای محافظت از زمین، باید از همین امروز دست به اقدام زد. پایان دادن به آلودگی پلاستیکی، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای بقای آینده است.
